Leven met het water

Helaas ging het ook wel eens mis en bleken de dijken niet opgewassen tegen de kracht van de woeste Zuiderzee. Denk bijvoorbeeld aan 1916 toen het land binnen enkele minuten werd opgeslokt door het water. Ter nagedachtenis aan deze ramp zijn er op diverse plekken nog monumenten zichtbaar, het is immers nog niet eens zo lang geleden. Dijken, gebouwen en zelfs hele dorpen verdronken. Zoals een dijk bij Uitdam, een kerk bij Warder, het dorp Poppendam en het buitendijkse dorp Etersheim. Wat zal er nog allemaal te vinden zijn op de bodem van het Markermeer? Sommige verhalen en mythes hebben het over hele muntenschatten! Gelukkig worden er door maritieme archeologen nog geregeld vondsten teruggevonden. Een deel daarvan ligt in Museum Huis van Hilde, het Edams Museum en het nieuwe Archeologisch Minimuseum De Waterwolf bij de Etersheimbraak.

Vandaag de dag beschermen maar liefst 1000 km aan dijken, 3000 km aan boerensloten, talloze watermolens en gemalen en 10.000 km aan greppels en vaarten 1,2 miljoen inwoners tegen de Waterwolf. Tegelijkertijd wordt het Laag Hollandse landschap getekend door hoge dijken met natuurrijke kogen en braken, wateren die het land doorkruisen en prachtige (water)molens die statig in het landschap staan.

Denk je dat molens alleen bezichtigd kunnen worden in de Zaanse Schans? Niets is minder waar! De molenaars van Laag Holland zijn maar al te trots op hun molen en ambacht en openen graag* hun deuren voor een bezoek. Bezoek bijvoorbeeld molen de Breek, de molen op het “Laagste punt (-6,6 N.A.P) van Noord-Holland” of de wereldberoemde Schermermolens. Of bewonder de Twiskemolen middenin recreatiegebied Het Twiske en ontdek via de informatieborden meer over dit prachtige bouwwerk. Wist je dat dit één van de oudste watermolens is van heel Nederland? Een echte topper in zijn soort! Bij een oer-Hollandse bui worden zijn wieken aan het werk gezet en kan hij maar liefst 60 kubieke meter water per minuut (!) verwerken. Doet hij dit niet? Dan loop je binnen 4 weken tot je enkels in het water…

* de openingstijden en voorwaarden verschillen per molen. Maak kennis met de molens van Laag Holland en ontdek de mogelijkheden. 

Helaas werd de Stelling van Amsterdam door de opkomst van het vliegtuig nooit gebruikt. Gelukkig maar voor ons! De Stelling is hierdoor namelijk perfect bewaard gebleven en rondom de forten is een prachtige natuur ontstaan. Toen het leger uit de forten vertrok nam de natuur de macht over en kon deze ongestoord zijn gang gaan met een bijzonder nationaal landschap als eindresultaat. Kleine zoogdieren, vogels, insecten en amfibieën zijn nu de trotse bewoners van deze bijzondere plek. Bijvoorbeeld bij Fort K'ijk in Uitgeest. Hier wordt het oude verdedigingssysteem van de Stelling van Amsterdam (inundatie) ieder jaar ingezet, niet ter verdediging, maar om de weidevogels een handje te helpen. Benieuwd hoe dit in zijn werk gaat? Bekijk dan snel deze prachtige video en laat de boswachters je alles vertellen over de inundatie en weidevogels! 

Ook andere forten zijn vandaag de dag nog steeds te bezoeken. Bezoek bijvoorbeeld Fort bij Spijkerboor en Fort bij Edam en beleef de Stelling van Amsterdam in de tijd van 1914 tot 1918 toen er nog 10.000 soldaten waren gelegerd in heel de Stelling. Wil je de Stelling van Amsterdam op een andere manier beleven? Kom dan logeren bij ‘Bij Kloeke’ met een prachtig uitzicht op Fort bij Spijkerboor of overnacht in Fort Resort Beemster en geniet volop van de wellnessfaciliteiten. Herbestemming ten top! 

Misschien verwacht je het niet, maar vroeg in de 13de eeuw was Purmerend vooral bekend vanwege de visvangst en de verkoop van Purmer paling. Purmerend lag toen namelijk midden tussen de nog niet drooggemaakte meren Beemster, Purmer en Wijde Wormer. Deze perfecte ligging zorgde ervoor dat de stad uitgroeide tot een belangrijk centrum voor de binnenvisserij. De Purmer paling was erg gewild, dus de handel daarin floreerde. Zelfs tot ver in de 19de eeuw hingen de ‘Purmer Ale’ pamfletten tot in Londen aan de muren.

Naast visserij kreeg Laag Holland later een belangrijke functie in de voedselvoorziening voor Amsterdam. De groeiende stad had namelijk steeds meer monden te voeden en dat voedsel moest toch ergens vandaan komen. Toen begin 17^e eeuw Jan Adriaanszoon Leeghwater om de hoek kwam kijken en startte met de drooglegging van de Beemster, Purmer en Wormer ontstonden er 20.000 hectare nieuwe, vruchtbare grond waardoor een bloeiende handel ontstond tussen stad en platteland. 

Met de 20.000 hectare vruchtbare grond wisten de boeren en agrariërs wel raad en zij vestigden zich hier massaal. Melkveehouders voerden via de waterwegen melkschuiten vol verse melk naar de stad terwijl men in de Beemster en Edam begonnen met het maken van kaas. Ter hoogte van Oostzaan, Landsmeer en Volendam krioelde het van de eenden en ganzen: hét begin van de eierhandel. Vanuit hier werden duizenden eieren naar Jisp en Wormer vervoerd voor onder andere de beschuitproductie. Van de bloeiende eierhandel is veel terug te vinden in Landsmeer. Fiets bijvoorbeeld de fietsroute ‘Historisch rondje Landsmeer’ en ontdek alles over de eierhistorie. Ook de boeren en agrariërs zijn gebleven en verkopen vandaag de dag hun streekproducten vanuit kleine boerderijwinkels en kraampjes langs de weg. Van heerlijke kazen tot vers fruit, hier in Laag Holland is het genieten!

Voor iemand die een keer iets anders wil proberen is suppen een échte must-do! Stap op een supboard en glijd geruisloos en ontspannend door het water. Suppen vraagt een behoorlijke dosis evenwicht, maar als het je lukt om te blijven staan is het een gave en rustgevende manier om de omgeving te ontdekken. Ben jij iets meer van de grote wateren? Met de Gouwzee en het IJssel- en Markermeer in de buurt is dat geen probleem! Ga mee het grote water op met één van de vijftien historische schepen van de zeilvloot van Monnickendam (de Bruine Vloot) en beleef een unieke ervaring! Zelf aan het roer staan? Dat kan ook! Huur dan een zeilboot bij één van de (zeil)bootverhuurders en hang zelf in de touwen.