Wondergewas in de Burkmeerpolder
Laag Holland is rijk aan natuur. Groene weilanden doorkruist door sloten en vaarten, uitgestrekte veenweiden en oneindig water. Bezoekers en bewoners genieten elke dag van dit bijzondere landschap.
Laag Holland heeft er alleen niet altijd zo uitgezien. Door de jaren heen is het gebied vooral door mensenhanden ontwikkeld. Om het leven onder zeeniveau leefbaar te maken zijn er grote gebieden drooggelegd en werden er watergangen gegraven om het water af te voeren. Nog elke dag wordt er met man en macht gewerkt om de bijzondere natuur van Laag Holland te onderhouden.
Maar, waar de mens eerst vocht tegen het water, is het nu de droogte die een pr…
Laag Holland heeft er alleen niet altijd zo uitgezien. Door de jaren heen is het gebied vooral door mensenhanden ontwikkeld. Om het leven onder zeeniveau leefbaar te maken zijn er grote gebieden drooggelegd en werden er watergangen gegraven om het water af te voeren. Nog elke dag wordt er met man en macht gewerkt om de bijzondere natuur van Laag Holland te onderhouden.
Maar, waar de mens eerst vocht tegen het water, is het nu de droogte die een probleem vormt. Natuurbeheerorganisaties, overheden en lokale boeren werken met man en macht om een oplossing te vinden voor dit groeiende probleem. Hiervoor wordt er niet alleen gekeken naar traditionele manieren van vernatting, maar ook naar alternatieve methodes. In de Burkmeerpolder bijvoorbeeld, waar een test wordt gedaan met het verbouwen van Lisdodde. Wil je weten wat het verbouwen van Lisdodde kan bijdragen aan het tegengaan van droogte? Lees tijdens je wandeling het verhaal van deze polder onder de rook van Amsterdam.
Landelijk Noord
Deze wandelroute begint bij metrostation Amsterdam Noord, eindpunt van de langverwachte Amsterdamse Noord-Zuidlijn. Hier in de hoofdstad is de verbinding tot de problematiek van het platteland misschien ver te zoeken. Maar, na een stukje wandelen door Amsterdam Noord verlaat je al snel de stad en komt je een oase van rust en ruimte je tegemoet.
Wandelend laat je de stad steeds verder achter je en loop je het gevarieerde landelijke gebied van Amsterdam Noord in. Na de tunnel onder de A10 wordt je overdonderd door het weidse uitzicht over het uitgestrekte landschap. Hier en daar worden de groene weilanden opgebroken door een pittoresk dorpje, bedrijvige boerderij of een streekproductenwinkeltje. In de verte zien je de kerktoren van het mooie Zunderdorp al opdoemen.
Landelijk Noord is een belangrijk gebied voor mens en natuur. Hectares aan veenweidegebied bieden al eeuwen een thuis voor bijzondere dier- en plantsoorten, met name weidevogels. Geniet van de weidse uitzichten, de koeien en schapen in de wei en de streekproducten langs de route. Als je hier loopt zie je perfect hoe het agrarische landschap van Laag Holland eruit ziet en hoe verschillende boeren hun bedrijven hebben ingericht. De één is puur gericht op landbouw of veeteelt, de ander heeft meerdere activiteiten. B&B’s, Rustpunten, streekproductenwinkels of zorgboerderijen zijn niet zeldzaam in boerenbedrijven in de regio. Vanaf punt 6 in de route ontdek je nog een verrassende alternatieve manier van landbouw.
Als je door het stille landschap wandelt lijkt alles in perfecte harmonie te zijn. Onder de grond schuilt echter een groot probleem: bodemdaling. Misschien heb je het woord wel eens voorbij horen komen. De uitgestrekte weilanden van het Nederlandse polderlandschap bestaan grotendeels uit veengrond. Veen is eigenlijk een eeuwenoude opeenstapeling van dode plantresten, die sneller terug groeien dan dat ze verteerd kunnen worden door de grond. Hierdoor ontstaan er dikke lagen zuurstofarme grond, dat broeikasgassen zoals methaangas en kooldioxide vasthoudt. Om te blijven bestaan heeft veengrond water nodig, veel water. Als het waterpeil in de veengrond te laag wordt, komen de onverteerde plantresten in aanraking met zuurstof. Door een chemische reactie komt hierbij ontzettend veel kooldioxide vrij, CO2 uitstoot dus. Daarnaast droogt het veen op en zakt de bodem, wat schade veroorzaakt aan de infrastructuur van het land. Op punt 3 in de route leer je meer over het tegengaan van deze bodemdaling.
Natuurbeheerders, overheden en boeren zijn hard op zoek naar oplossingen voor dit probleem. Om in de toekomst nog te kunnen genieten van dit mooie gebied moet de verdroging van de veenbodem worden tegengegaan. Er zijn verschillende manier waarop je dit kunt doen. Eén daarvan is het telen van zogeheten ‘natte gewassen’. In de Burkmeer, een kleine polder in Landelijk Noord, wordt er al een aantal jaren geëxperimenteerd met deze natte teelt. Het resultaat: een duurzame oplossing uit een verrassende hoek.
Deze route is ontwikkeld door Bureau Toerisme Laag Holland, in opdracht van het Recreatieschap Twiske-Waterland, het Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer en de Provincie Noord-Holland en is onderdeel van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland.
Dit ga je zien
Jersey IJssalon
Hier haal je het lekkerste ambachtelijke boerenijs van de regio! Hier kun je in de weekenden (in de zomer) en op speciale feestdagen terecht voor heerlijk romig ijs gemaakt van de melk van de Jersey koeien die ter plekke in het weiland staan te grazen.
Jersey IJssalon
Hier haal je het lekkerste ambachtelijke boerenijs van de regio! Hier kun je in de weekenden (in de zomer) en op speciale feestdagen terecht voor heerlijk romig ijs gemaakt van de melk van de Jersey koeien die ter plekke in het weiland staan te grazen.
Inmiddels heeft de Jersey IJssalon zeven smaken standaard in het assortiment en worden er voor bijzondere gelegenheden vaak nog speciale smaken gemaakt. Kom langs en proef zelf!
Zorgboerderij Ons Verlangen
Vlak onder de rook van Amsterdam ligt het karakteristieke dorpje Zunderdorp, omringd door veenweide gebied. Hier vind je ‘Zorgboerderij Ons Verlangen’, een biologisch melkveebedrijf met melkkoeien, schapen, paarden, kippen, geiten, konijnen en varkens.
Zorgboerderij Ons Verlangen
Vlak onder de rook van Amsterdam ligt het karakteristieke dorpje Zunderdorp, omringd door veenweide gebied. Hier vind je ‘Zorgboerderij Ons Verlangen’, een biologisch melkveebedrijf met melkkoeien, schapen, paarden, kippen, geiten, konijnen en varkens.
De weidsheid en rust van het omringende landschap is werkelijk uniek maar dit moet wel onderhouden worden. De zorgboerderij telt ongeveer 70 ha grond en in de omgeving van de zorgboerderij heeft Zorgboerderij Ons Verlangen verschillende natuurgronden in onderhoud. Dit onderhoud doen zij samen met hun hulpboeren.
In 2005 is de zorgboerderij gestart met de toepasselijke naam ‘Ons Verlangen’.
Het zorgconcept is eenvoudig en doeltreffend. Lekker op de boerderij samen bezig zijn met nuttig werk. Zorgboerderij Ons Verlangen werkt met hulpboeren, die samen met het boerengezin in een onspannen sfeer de dagelijkse klussen uitvoeren. De boerderij biedt een enorme verscheidenheid aan passend leuk werk, voor iedereen die het lekker vindt de handen uit de mouwen te steken. Dagritme en structuur zijn op de boerderij onmisbare elementen. Die duidelijkheid biedt ook de mens kaders waarbinnen men zich prettig en ontspannen voelt. Zo biedt Zorgboerderij Ons Verlangen hun cliënten een volwaardige, afwisselende en zinvolle dagbesteding waarop men aan het eind van de dag met een voldaan gevoel kan terugkijken.
Boerderij automaat
Haal hier je verse zuivelproducten en betaal contactloos uit de automaat ‘Pak en Ga’: Liergouw 68, 1016 BW Amsterdam. De automaat is 7 dagen per week van 08.00 tot 20.00 uur geopend. Van woensdag t/m zondag wordt de automaat bemenst door een van de medewerkers. Je kunt hier terecht voor verse zuivel zoals onze boerenmelk, karnemelk, yoghurt, kwark, hangop en boerenkazen. Ook verkopen ze vlees van de geit, koe of varken zolang de voorraad strekt.
Natte teelt in de Burkmeerpolder
Het nat houden van een veenbodem is dus essentieel om bodemdaling, en daarmee CO2 uitstoot, tegen te gaan. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan.
Natte teelt in de Burkmeerpolder
Het nat houden van een veenbodem is dus essentieel om bodemdaling, en daarmee CO2 uitstoot, tegen te gaan. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan.
Het laag houden van de grondwaterstand is belangrijk voor effectief agrarisch gebruik van de grond. Als veehouder is een natte veenbodem niet bruikbaar. Koeien en schapen kunnen er niet goed lopen en de boer kan niet met grote machines het land op zonder dat ze wegzakken in de zachte grond. Een grondwaterspiegel van tot zo’n 30 centimeter onder het maaiveld is in principe goed voor boer en grond. Het nadeel hiervan is dat, in periodes van droogte, het waterpeil ineens met wel een meter kan zakken. Dit zorgt voor problemen voor de veenbodem, die droogt uit en klinkt in. Maar ook voor de boer is dit niet goed, een té lage grondwaterspiegel heeft negatieve effecten op de kwaliteit van het gras, en daarmee op de producten die het vee produceert.
Er zijn een aantal maatregelen te namen om het grondwater op peil te houden in droge en natte periodes, greppels of drukdrains bijvoorbeeld. Effectieve ingrepen, maar kostbaar en arbeidsintensief. Idealiter zou de veengrond helemáál onder water staan. Dan zou er geen risico zijn tot het uitdrogen van de bodem. Maar dan moeten boeren wél op zoek naar een alternatieve inkomstenbron.
Natte gewassen
Eén van deze alternatieven is het telen van ‘natte gewassen’, ook wel paludicultuur genoemd (van het Latijnse ‘palus’, dat moeras betekent) . Je hebt het vast wel eens gezien, de rijstvelden in Azië en Afrika. Uitgestrekte velden of terrassen met ondiepe poeltjes water, waar de rijstplantjes rij aan rij in groeien. Dit is een voorbeeld van paladicultuur. Gewassen die geteeld worden bij een waterpeil boven het maaiveld. In Nederland zijn de omstandigheden niet ideaal voor een rijstplantje, dat het liefste groeit bij temperaturen boven de 24 graden.
Gelukkig zijn er in Nederland ook inheemse planten die in water willen groeien. Bijvoorbeeld Lisdodde, alom bekend als rietsigaren. Deze plant komt van nature voor in moerasgebieden en groeit daarom heel graag in een laagje water. Van waar je nu staat heb je een goed uitzicht over de Burkmeerpolder. In deze kleine polder voert lisdoddeboer Aldert van Weeren in opdracht van de gemeente Amsterdam een aantal jaar een proef uit met het telen van Lisdodde. Hoe kan dit het beste aangepakt worden, en hoe kan het rendabel zijn? Voor deze proef is de Burkmeer een ideale locatie. De polder is nog relatief jong. Pas 150 jaar geleden werd het meer dat hier lag drooggelegd, hierdoor is de veenbodem nog erg nat. Als je goed kijkt kun je zien dat de polder door zijn diepe ligging net een soort ‘badkuip’ vormt. Dit zorgt ervoor dat het gebied makkelijk onder water gezet kan worden, terwijl de dijken aan de buitenkant droog blijven. Ongeveer 30 hectare van de polder is geschikt voor het telen van Lisdodde.
Wil je meer weten over het wondergewas Lisdodde en waarom dit in de Burkmeerpolder ingezet wordt? Vervolg dan de route en leer meer over dit bijzondere project.
Lisdodde als wondergewas
Zoals je ziet vanaf dit punt is een deel van de Burkmeerpolder inmiddels dichtbegroeid met Lisdoddeplanten. De hoge stengels met de iconische bruine rietsigaren zijn een mooi plaatje, wuivend in de wind.
Lisdodde als wondergewas
Zoals je ziet vanaf dit punt is een deel van de Burkmeerpolder inmiddels dichtbegroeid met Lisdoddeplanten. De hoge stengels met de iconische bruine rietsigaren zijn een mooi plaatje, wuivend in de wind.
Dit fotogenieke beeld is de reden dat de Lisdodde in oude en hedendaagse kunst veel voorkomt. Ook als snijplant is hij populair. De sigaren kunnen goed gedroogd worden. Zet een aantal gedroogde stengels lisdodde in een mooie vaas, en je hebt een prachtig decorstuk dat lange tijd meegaat.
Maar om veeteelt te vervangen door het telen van Lisdodde is meer nodig dan het gebruik als snijbloem of inspiratie voor kunstenaars. Om een realistisch alternatief te kunnen zijn moet het meer of net zo veel opbrengen als het houden van vee en de verkoop van dierlijke producten. Lisdodde lijkt op het eerste oog een onkruid met weinig toepassingen. Niets is minder waar! Deze inheemse, oer-Hollandse plant is van top tot teen te gebruiken in ontzettend veel sectoren. Vervolg je route om meer te weten te komen over de toepassingen van Lisdodde.
Lisdodde in de bouw
De vezelrijke stengels en bladeren zijn op allerlei manieren in te zetten. De plant is van nature niet ontvlambaar, waardoor hij uitermate geschikt is voor duurzaam bouwmateriaal.
Lisdodde in de bouw
De vezelrijke stengels en bladeren zijn op allerlei manieren in te zetten. De plant is van nature niet ontvlambaar, waardoor hij uitermate geschikt is voor duurzaam bouwmateriaal.
De gedroogde lisddodevezels kunnen worden geperst tot bijvoorbeeld isolatieplaten. Door de groeiende vraag voor duurzame en veilige bouw- en isolatiematerialen kan de boer met deze lisdodde best een boterham verdienen. Diezelfde vezels zijn ook te gebruiken voor bijvoorbeeld papier, manden, hoeden, matten of composteerbare verpakkingsmaterialen. Lisdodde kan zelfs verwerkt worden tot bio plastic voor 3D printers!
Niet alleen voor het isoleren van huizen kun je de lisdodde inzetten. Heb je wel eens de vrucht van een Lisdodde, beter bekend als een rietsigaar, uit elkaar gehaald? Dan weet je dat deze ontploft in duizenden pluizige zaden! Dit zorgt ervoor dat de plant zich goed kan voortplanten. De zaadjes vliegen mee met de wind en landen even verderop, waar een nieuwe plant kan ontstaan. Deze pluizige, zachte massa werd vroeger wel gebruikt in de noordelijke provincies om matrassen of kussens te vullen. Nu wordt dit materiaal nog ingezet om survivalkleding, zoals jassen en schoenen, te isoleren. Ook wordt het pluis gebruikt in reddingsvesten.
Vogelkijkscherm | Volgermeerpolder
Het Volgermeer is een bijzonder waterrijk natuurgebied waar veel zeldzame planten en dieren voorkomen.
Vogelkijkscherm | Volgermeerpolder
Het Volgermeer is een bijzonder waterrijk natuurgebied waar veel zeldzame planten en dieren voorkomen.
De Volgermeerpolder is een gebied ten noorden van Amsterdam, dat in gebruik was als vuilnisbelt en waar jarenlang giftig vuil is gestort. Het vuil ligt ingebed in de oude veenbodem. Dertig jaar na de sluiting is de gevaarlijke stortplaats veranderd in een waterrijk natuurgebied met sawa's en watergangen, waar plek is voor zeldzame planten en dieren. Het gebied is geen polder. Oorspronkelijk Volgerweren geheten, werd het in 1853 door een kaartenmaker abusievelijk benoemd als Volgermeerpolder.
De wand en het bankje zijn gemaakt van Amsterdamse bomen.
Volgermeerpolder: het beschermende veen
Waar je nu staat is een bijzondere plek, hier sta je namelijk precies tussen de Burkmeerpolder en de Volgermeerpolder in. Een misleidende naam, want de Volgermeerpolder is eigenlijk helemaal geen polder.
Volgermeerpolder: het beschermende veen
Waar je nu staat is een bijzondere plek, hier sta je namelijk precies tussen de Burkmeerpolder en de Volgermeerpolder in. Een misleidende naam, want de Volgermeerpolder is eigenlijk helemaal geen polder.
Door een foutje van een kaartenmaker heeft dit gebied de naam gekregen, maar eigenlijk ligt het juist hoger dan de omgeving. De Volgermeer werd namelijk jarenlang gebruikt als vuilnisbelt. In eerste instantie ‘onschuldig’ huis-, tuin- en keukenvuil, maar vanaf de jaren ’60 ook schadelijke stoffen, zoals gif van farmaceutische bedrijven. Waar de inwoners van Broek in Waterland jarenlang wandelden en fruit plukten, werd ondertussen duizenden vaten gif gedumpt.
Nadat één van deze vaten gif werd ontdekt kwam de Broekers in opstand. Rond de wisseling van de vorige eeuw kwam er een plan op tafel. Het moerasbos werd gekapt, waarna een kale vlakte overbleef. Wat bleek, het veen had een beschermende werking tegen het gif. De dikke, zuurstofarme lagen veengrond hadden het effect van een emmer: het gif kon de polder niet ontsnappen. De grond werd van bovenaf afgesloten met nieuwe grond, een dikke laag folie – zo dik als een shampoofles - en een leeflaag, waar planten weer kunnen groeien. Hierdoor is er geen risico dat het gif zich verder verspreid, en kan de natuur weer zijn gang gaan. Kijk maar eens naar de bijzondere vorm van deze polders, met zijn verschillende Sawa’s – poeltjes met ondiep water – is het een bijzonder gezicht.
Nu, ruim tien jaar na de oplevering van het gebied, is de biodiversiteit explosief gestegen. De Volgermeer is een oase voor mens, plant en dier. Naast de ‘normale’ veenbegroeiing vind je er tegenwoordig zelfs wilde orchideeën. Libellen, vlinders en wilde bijen genieten van alles wat deze ‘polder’ te bieden heeft. Ook (weide)vogels zijn hier veel terug te vinden. Kijk maar eens door het vogelkijkscherm en zie welke je kunt ontdekken!
Lisdodde als ecologisch hulpmiddel
Dat Lisdodde belangrijk is voor het tegengaan van CO2 uitstoot wisten we al. De plant groeit in een natte bodem, waardoor de grond niet inklinkt. Daarnaast filtert lisdodde ook nog eens CO2 uit de lucht.
Lisdodde als ecologisch hulpmiddel
Dat Lisdodde belangrijk is voor het tegengaan van CO2 uitstoot wisten we al. De plant groeit in een natte bodem, waardoor de grond niet inklinkt. Daarnaast filtert lisdodde ook nog eens CO2 uit de lucht.
Maar dat is niet de enige manier waarop Lisdodde koolstofemissie tegengaat. Het kan er namelijk ook voor zorgen dat er op andere delen van de wereld geen turf wordt afgegraven in veengebieden. Veel potgrond die gebruikt wordt bij tuinbouwbedrijven, maar ook bij jou thuis, bestaat namelijk uit veengrond. Nederland importeert hiervoor per jaar zo’n 4 miljoen kubieke meter veen uit onder andere de Baltische staten, Rusland en andere landen. Bij het afgraven van veen komt, net als bij natuurlijke bodemdaling, veel CO2 vrij. Door lisdodde toe te voegen aan deze grond, hoeft er voor eenzelfde hoeveelheid potgrond minder veen afgegraven te worden.
Daarnaast kan de plant ook zorgen voor een grotere biodiversiteit in het gebied waar het groeit. De plant zuivert de bodem en het water van fosfaat en stikstof, dat door bemesting in de grond is getrokken. Dit maakt het weer een aantrekkelijk gebied voor verschillende (beschermde) diertjes, zoals ringslangen en rugstreeppadden. Aan dit verhaal zit wel een keerzijde. Als we paludicultuur in Nederland op grote schaal gaan inzetten zorgt dat ervoor dat er veel soorten meer gaan voorkomen, of dat we nieuwe soorten gaan zien. Daartegenover staat dat bestaande soorten zich zullen moeten aanpassen aan een nieuwe leefomgeving. Deze soorten genieten juist van de relatief droge, groene weilanden. Bij een grotere inzet van paludicultuur zullen deze soorten verminderen in aantallen of helemaal verdwijnen uit de Nederlandse natuur.
Lisdodde op je bord
Alsof duurzame teelt en bouwmaterialen nog niet genoeg waren, is de Lisdodde ook nog eens heel geschikt voor consumptie. Niet alleen als veevoer, maar ook zeker voor de mens.
Lisdodde op je bord
Alsof duurzame teelt en bouwmaterialen nog niet genoeg waren, is de Lisdodde ook nog eens heel geschikt voor consumptie. Niet alleen als veevoer, maar ook zeker voor de mens.
Sterrenrestaurants hebben deze bijzondere plant al opgemerkt en toegevoegd aan hun menu’s. In restaurant Noma in Kopenhagen kun je de verassende smaak van Lisdodde soms proberen. Dit restaurant staat bekend om hun zoektochten naar wilde kruiden, planten, noten en paddenstoelen. De lisdodde leent zich hier perfect voor. Bijna elk deel van de plant is eetbaar. De scheuten van de jonge plant zijn vergelijkbaar met bamboe. Deze worden gewokt, gestoofd, gebakken, gekookt, verwerkt in soep of rauw in salades. Ook de binnenkant van de jonge scheuten zijn heerlijk fris en vergelijkbaar met komkommer. De jonge knoppen worden ook wel Kozakkenasperge genoemd, omdat de smaak zo lijkt op die van asperges.
De wortels van een Lisdoddeplant zijn erg veelzijdig. Ze zijn erg voedselrijk en kunnen op allerlei manieren bereid worden; gekookt, gebakken, gepureerd of vermalen als meel of bindmiddel. De smaak is nootachtig, vergelijkbaar met die van een kastanje. Zelfs de bloemen zijn eetbaar in sommige delen van het jaar en worden gebakken als groenten. De groene kolven kun je poffen op de barbecue, een beetje zoals mais. Ook de zaden kun je drogen en roosteren of persen tot olie, maar omdat de zaden zo klein zijn wordt dit niet veel gedaan. In de volksgeneeskunde heeft lisdodde ook een plekje gekregen. Zo is de gel tussen de bladeren antibacterieel, zou het pluis helpen bij brandwonden en het stelpen van wonden en zouden de bladeren vochtafdrijvend zijn. Om maar een paar voorbeelden te noemen.
De toekomst van lisdodde
De inzet van lisodde lijkt wel oneindig. De voorbeelden die hierboven beschreven worden geven nog niet eens het hele plaatje. Je zou dus denken dat het telen van lisdodde voor elke boer aantrekkelijk zou moeten zijn.
De toekomst van lisdodde
De inzet van lisodde lijkt wel oneindig. De voorbeelden die hierboven beschreven worden geven nog niet eens het hele plaatje. Je zou dus denken dat het telen van lisdodde voor elke boer aantrekkelijk zou moeten zijn.
Helaas zijn er nog een aantal obstakels voordat de lisdoddeteelt rendabel word. Zo vinden ganzen in het gebied het plantje nét iets te lekker. De jonge scheuten die geplant worden, worden net zo snel weer opgepeuzeld. In de Burkmeer zijn er verschillende proeven gedaan om deze ganzen af te schrikken, zoals met lasers en linten. Ook kunnen de lisdoddestekken geplant worden als de omringende weilanden net gemaaid zijn, dat vinden de ganzen net iets lekkerder dan de jonge lisdodde.
Ook zijn er nog problemen in de bevoorradingsketen; afnemers willen vaak pas een overeenkomst aangaan als een stabiele levering gegarandeerd kan worden, terwijl boeren pas willen beginnen met lisdodde telen als de afname consistent is. Een kip-en-ei verhaal dus. Ook werd de teelt van lisdodde tot voor kort door de EU nog niet erkend. Er was geen gewascode voor de plant, waardoor een subsidieaanvraag voor de boer onmogelijk werd. Hiermee zou de boer niet alleen een basissubsidie mislopen, maar ook aanvullende budgetten voor bijvoorbeeld natuurvriendelijke landbouw.
Lisdoddeboer Aldert van Weeren zet zich al jaren in voor dit toekomstbestendige gewas. Zo heeft hij ervoor gezorgd dat Lisdoddeteelt en andere paludicultuur een gelijke behandeling mogen verwachten binnen agrarische wetgeving en dat boeren die natte gewassen telen ook aanspraak kunnen maken op de gebruikelijke subsidies. De volgende stap is zorgen dat het telen van Lisdodden zó aantrekkelijk wordt, dat de Nederlandse boer het niet meer links kan laten liggen. Want zeg nou eerlijk, zo’n wondergewas kunnen we toch niet aan ons voorbij laten gaan?
- 58
- 41
- 85
- 43
- 90
- 28
- 50
- 91
- 93
- 22
- 15
- 40
- 41
- 58