Op vogelsafari in Waterland-Oost

Door de jaren heen is het gebied veel veranderd, door invloed van de natuur, maar ook door mensenhanden. Het veengebied Waterland-Oost, direct ten noorden van Amsterdam, heeft een lange ontstaansgeschiedenis. De directe ligging aan de voormalige Zuiderzee, nu het Markermeer, zorgt voor unieke kenmerken in het landschap. Met name langs de voormalige veenstromen (de Dieën), die door de getijdewerking van de Zuiderzee breed zijn uitgescheurd, is dit goed te zien. Het water van de Zuiderzee dat het gebied indrong nam telkens een laag zeeklei mee, wat bovenop de veenlaag achterbleef. Als je door het gebied fietst zie je langs de Markermeerdijken nog overblijfselen van dijkdoorbraken in de vorm van veenmeren en polders, hier en daar afgewisseld met een prachtig cultuurhistorisch dorp of stad. Bewoners van dit bijzondere gebied ervaren de luxe van een bewaard en open landschap, zo dichtbij de hoofdstad. Bezoekers ervaren Waterland als ‘écht Holland’.

Niet alleen de mens geniet van alles dat Waterland te bieden heeft. Boeren ontdekten al snel dat de natte veengrond niet geschikt was voor akkerbouw en richtten zich op veeteelt. Dit kun je tijdens je fietstocht nog goed zien aan de vele boerenbedrijven en het vee in de wei. De veengronden in dit gebied in combinatie met veehouderij zorgt ervoor dat Waterland een populair broedgebied is voor weidevogels als de grutto en de kievit. Het zal je dan ook niet verbazen dat hier in de jaren ‘80 als één van de eerste gebieden in Nederland het agrarisch natuur- en landschapsbeheer ter bescherming van het gebied en de weidevogels is ontstaan. Bijna alle agrarische bedrijven in dit gebied doen aan natuurbeheer. Het is er bij deze boeren met de paplepel ingegoten.

Toch hebben de weidevogels zich in de afgelopen decennia steeds meer geconcentreerd in de natuurgebieden en staan zelfs daar de aantallen onder druk. Daardoor is het van groot belang om de omstandigheden voor weidevogels in het gebied optimaal te maken, en ook zo te houden. Niet alleen door de maatregelen op agrarisch land toe te passen, maar ook in de kwetsbare veenmosrietlanden die door het gebied verspreid liggen. Deze relicten van een vroeger moeraslandschap zijn belangrijke foerageer- en overwinteringsgebieden voor trekvogels, waardoor de visvoorraad en flora en fauna onderwater belangrijk is als voedselbron. Deze rietlanden worden bedreigd door droogte en bodemdaling, waardoor aanvullende maatregelen nodig zijn. Door (tijdelijke) vernatting in zekere gebieden is het doel om het landschap te herstellen naar haar cultuurhistorische patronen, binnen grotere delen, beter beheerbare natuur.

Dit laatste valt binnen de doelen van het Natuurnetwerk Nederland. Dit netwerk van bestaande en nieuwe natuurgebieden moet natuurgebieden beter verbinden met elkaar en het omringende agrarisch gebied. Hierdoor vormen zich grotere, robuuste natuurgebieden waarin planten en dieren zich makkelijker kunnen verspreiden. Waterland-Oost vormt met haar unieke veenlandschap en weidevogelgebied een belangrijke schakel in het netwerk. Als je door het gebied fietst zie je, afhankelijk van de tijd van het jaar, verschillende maatregelen in actie. Ook kun je tijdens het broedseizoen allerlei soorten weidevogels zien opstijgen of foerageren. Hou de vogelkaart erbij en kijk maar eens goed! Spot jij ze allemaal op je fietstocht?

Deze route is ontwikkeld door Bureau Toerisme Laag Holland, in opdracht van het Recreatieschap Twiske-Waterland, het Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer en de Provincie Noord-Holland en is onderdeel van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland.